Με κεντρικό μήνυμα την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής με όρους προάσπισης της γεωργικής παραγωγής,
αλλά και ενίσχυσης της αξίας της, πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 3/2/2024, η Ημερίδα του ΣΠΕΛ στο πλαίσιο της Έκθεσης της Agrotica 2024.
Η Ημερίδα εντάσσεται στις δράσεις του ΣΠΕΛ για την ανάδειξη του ρόλου της θρέψης φυτών στην αύξηση της αξίας της παραγωγής και την ενημέρωση των επιχειρήσεων- Μελών του ΣΠΕΛ για τις προκλήσεις της Ελληνικής Γεωργίας, με απώτερο στόχο τη συμβολή όλων των συντελεστών παραγωγής στη διαμόρφωση της νέας στρατηγικής για την επόμενη μέρα του αγροδιατροφικού κλάδου.
Όπως τονίστηκε, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη γεωργική παραγωγή είναι ήδη ορατές στη Χώρα μας. Απαιτείται μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την πρόληψη και αντιμετώπισή τους, εστιασμένη στο χωράφι και στον παραγωγό με την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, την προστασία των εδαφικών πόρων, την εκπαίδευση και τη δημιουργία συνθηκών που θα κάνουν τη γεωργία ελκυστική για να γίνει ανανέωση του ηλικιακού δυναμικού. Από την πλευρά της βιομηχανίας των λιπασμάτων αναπτύσσονται συνεχώς νέες ολοκληρωμένες λύσεις και προϊόντα λίπανσης που στοχεύουν στην αύξηση της αντοχής των καλλιεργειών στις αβιοτικές καταπονήσεις και στην αύξηση της αποτελεσματικότητας της λίπανσης. Η καθοδήγηση των αγροτών και η αλλαγή του μοντέλου της Ελληνικής Γεωργίας, με τη συνεργασία όλων των εμπλεκομένων αποτελεί βασική προϋπόθεση για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας του αγροδιατροφικού κλάδου της Χώρας.
Την Ημερίδα συντόνισε η κ. δημοσιογράφου κα Χρυσοχόου Αφροδίτη, ενώ στο πάνελ τοποθετήθηκαν οι ομιλητές σε συγκεκριμένες θεματικές ενότητες.
Την Πολιτική Ηγεσία εκπροσώπησε ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, Δρ. Στρατάκος Γιώργος, ενώ δυναμικό παρόν έδωσαν εκπρόσωποι της ακαδημαϊκής και ερευνητικής κοινότητας, εκπρόσωποι της βιομηχανίας των λιπασμάτων και της μεταποίησης, καθώς και εκπρόσωποι των καταστημάτων γεωργικών εφοδίων, των αγροτών, του τύπου και πλήθος επισκεπτών της Έκθεσης.
Ανοίγοντας την Ημερίδα, ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, Δρ. Στρατάκος Γιώργος υπογράμμισε ότι ο ΣΠΕΛ ήταν και παραμένει πάντα ο βασικός συνομιλητής του ΥΠΑΑΤ στα θέματα που άπτονται της θρέψης και της λίπανσης φυτών. Τα κεντρικά μηνύματα που ανέφερε στις τοποθετήσεις του ήταν:
Σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία, από τους 650 χιλιάδες αγρότες που υπέβαλαν αίτηση ΟΣΔΕ κάθε χρόνο, περίπου οι μισοί έχουν ενεργοποιήσει κάποιο Οικολογικό Σχήμα.
Το ΥΠΑΑΤ εξετάζει την τροποποίηση των εφαρμοστικών αποφάσεων της ΚΑΠ, με στόχο τη μετατόπιση χρημάτων μεταξύ των Οικολογικών Σχημάτων, ώστε να επιλυθούν οι ανάγκες που διαμορφώθηκαν σε άλλα Οικολογικά Σχήματα.
Σχετικά με την εθνική νομοθεσία κυκλοφορίας λιπασμάτων, ο Δρ. Στρατάκος Γ. ανέφερε ότι το υφιστάμενο καθεστώς της κυκλοφορίας λιπασμάτων δεν βοηθάει στην ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας των εταιρειών και των ευκαιριών να επενδύσουν στη γνώση και στην τεχνολογία, ώστε να δώσουν λύσεις στον Έλληνα αγρότη. Γι’ αυτό το σκοπό, υπάρχει η πολιτική βούληση για την αναθεώρηση της εθνικής νομοθεσίας, ώστε να ενσωματωθούν όλα τα προϊόντα λίπανσης και να απλοποιηθούν όλες οι διαδικασίες, προς όφελος της Ελληνικής Γεωργίας.
Το Οικολογικό Σχήμα 6 έρχεται πρώτο σε προτίμηση
Αντίστοιχα στοιχεία αναφέρθηκαν και από τον Καθηγητή του Τμήματος Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης του ΓΠΑ, κ. Κλωνάρη Στάθη.
Ειδικότερα για το ΣΣ της ΚΑΠ 2023-2027 ανέφερε ότι επιχειρείται να σηματοδοτηθεί στροφή σε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο για το σύνολο του αγροδιατροφικού τομέα, που θα διασφαλίζει την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Κύριοι άξονες αυτού του παραγωγικού μοντέλου θα είναι πάλι η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του πρωτογενή τομέα προσαρμοσμένο όμως στις απαιτήσεις- προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής, μειώνοντας το ανθρακικό αποτύπωμα και παρέχοντας ασφαλή και υγιή προϊόντα στους καταναλωτές, ενώ παράλληλα θέτει ως επίκεντρο των δράσεων την βιώσιμη ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών. Η επίτευξη των τριών περιβαλλοντικών και κλιματικών στόχων (ΕΣ4 ΕΣ5 και ΕΣ6) αποτυπώνεται στην πράσινη αρχιτεκτονική του ΣΣ ΚΑΠ και ότι έχει να κάνει με το έδαφος και την θρέψη φυτών στον ΕΣ5.
Στην αποδοχή των Οικολογικών Σχημάτων αναφέρθηκε και ο κ. Κούντριας Θανάσης, Πρόεδρος της Αγρομηχανικής Βόλου Α.Ε. και εκπρόσωπος του ΓΕΩΤΕΕ, που σημείωσε ότι «μεγάλης αποδοχής από τους αγρότες έχει τύχει το 6ο Οικολογικό Σχήμα της νέας ΚΑΠ, που αφορά τη χρήση λιπασμάτων βραδείας αποδέσμευσης, λιπασμάτων με αναστολέα/ παρεμποδιστή και προϊόντων ή λιπασμάτων με βιοδιεγέρτες σε συνδυασμό με ψηφιακή εφαρμογή».
Χαρακτηριστικό είναι ότι το 85% της συνολικής κατανάλωσης των λιπασμάτων του 3ου τριμήνου από τους αγρότες έχει αλλάξει συντριπτικά υπέρ των λιπασμάτων που ενισχύονται.
Μέσω αυτού του μέτρου δίνεται κίνητρο για την υιοθέτηση νέων καλλιεργητικών πρακτικών στη θρέψη φυτών με σύγχρονες τεχνολογίες, που θα αυξήσουν την ανταγωνιστικότητά της ελληνικής γεωργίας.
Ωστόσο αυτό που τονίστηκε είναι ότι η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών αποτελεί μονόδρομο για το σημερινό αγρότη για να διατηρήσει σε υψηλά επίπεδα την ανταγωνιστικότητα του, ανεξάρτητα από τις ενισχύσεις, συμπλήρωσε ο κ. Κούντριας Θ..
Ο κ. Χαρένης Μίλτος, Αγρότης σιτηρών στη Νέα Γωνιά Χαλκιδικής, επισήμανε ότι για να μπορέσει ο αγρότης να παρακολουθήσει τις αλλαγές που πραγματοποιούνται σε επίπεδο νομοθεσίας, τις νέες καλλιεργητικές τεχνικές, αλλά και για να παραμείνει ανταγωνιστικός απαιτείται να αλλάξει το προφίλ του και να μετατραπεί σε έναν αγρότη- επιχειρηματία, που θα ενημερώνεται και θα επαν-εκπαιδεύεται συνεχώς. Όπως και στο σύνολο των επαγγελμάτων σήμερα, που έχουν αλλάξει οι απαιτήσεις, έτσι και στη γεωργία. Κατά συνέπεια, γραφικές εικόνες ως προς το προφίλ του αγρότη ή παλαιότερες πρακτικές που έχουν αποδειχτεί ότι δεν λειτουργούν είναι απαραίτητο να επαναπροσδιοριστούν.
Ο Εκδότης και Διευθυντής της Εφημερίδας Agrenda, κ. Πανάγος Γιάννης με την εμπειρία και τη γνώση του παρακολουθώντας τις εξελίξεις στον αγροδιατροφικό τομέα εδώ και σχεδόν 40 χρόνια ανέφερε χαρακτηριστικά ότι βιώνουμε μια ενδιαφέρουσα περίοδο για τον προσανατολισμό της Ελληνικής Γεωργίας και την εξέλιξη της αγροτικής παραγωγής. Η πράσινη μετάβαση, την οποία καλείται ο αγροτικός κλάδος να εφαρμόσει, παρά τις αντιδράσεις που εκφράζονται αυτές τις μέρες, λόγω των κινητοποιήσεων των αγροτών της ΕΕ, αλλά και της χώρας μας φαίνεται ότι δεν είναι αναστρέψιμη. Συνεπώς, προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να οργανωθεί η Ελληνική Γεωργία με ταχείς ρυθμούς. Ωστόσο, για να επιτευχθεί αυτό απαιτείται καθοδήγηση – εκπαίδευση των αγροτών και χρηματοδότηση.
Είναι γεγονός ότι, η καθοδήγηση – εκπαίδευση των αγροτών σήμερα πραγματοποιείται κυρίως από τις εταιρείες των συντελεστών παραγωγής και τα δίκτυα τους, ενώ απαιτείται να διαμορφωθεί ένας άλλος μηχανισμός βοήθειας για τους αγρότες σε ειδικές δομές. Παράλληλα για να μπορέσουν οι Έλληνες αγρότες να επιτύχουν την πράσινη μετάβαση απαιτείται μια διαδικασία προσαρμογής, η οποία για να πραγματοποιηθεί χρειάζονται επενδύσεις. Υπάρχουν μεν κάποια προγράμματα και το ταμείο ανάκαμψης, αλλά εκφράστηκαν από τον κ. Πανάγο Γ. φόβοι ότι τα κονδύλια που διατίθενται δεν είναι αρκετά.
Ο κ. Πανάγος Γ. τόνισε, αξιολογώντας την εποχή, ότι βρισκόμαστε σε ένα μεταίχμιο. «Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί, αλλά η πολιτεία θα πρέπει να σκύψει περισσότερο στα προβλήματα των αγροτών» σημείωσε χαρακτηριστικά.
Μέσα σε αυτό το περίπλοκο περιβάλλον προστίθεται και η νέα στρατηγική της ΕΕ για το έδαφος. Στο πλαίσιο της οδηγίας, ο Αν. Καθηγητής Εδαφολογίας – Μικροβιολογίας Εδάφους του εργαστηρίου Εδαφολογίας του ΑΠΘ, κ. Υψηλάντης Γιάννης ανέφερε ότι η πρόταση για τη νέα οδηγία για το έδαφος, για την παρακολούθηση και ανθεκτικότητα του εδάφους ή με το προηγούμενο τίτλο της, για την προστασία της υγείας του εδάφους, θέτει την υγεία του εδάφους ως στόχο. Η αλλαγή του ονόματος της οδηγίας είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, γιατί παρά το ότι γνωρίζουμε αρκετά για να δράσουμε, δεν έχουμε ακόμα τις μετρήσεις για τις ιδιότητες του εδάφους, ενώ και για τη μεθοδολογία που προτείνεται μπορεί να υπάρχουν αντιρρήσεις, πχ άλλοι δείκτες μπορεί να εφαρμόζονται στην Αυστραλία ή στις ΗΠΑ.
Κατατάσσοντας τα ελληνικά εδάφη από την άποψη της παραγωγικότητας ο Αν. Καθηγητής κ. Υψηλάντης Γ., ανέφερε ότι γενικά τα Ελληνικά εδάφη από άποψη ποιότητας και παραγωγικότητας ανήκουν σε μια μέση κατηγορία, με 6-9% ως πολύ παραγωγικά και 64% μέσης παραγωγικότητας. Μπορεί κανείς να βρει και τον υψηλής ανάλυσης εδαφολογικό χάρτη στην ιστοσελίδα του εργαστηρίου Εφαρμοσμένης Εδαφολογίας του ΑΠΘ, ενώ κάποιους τέτοιους και πολλούς άλλους χάρτες μπορεί να βρει κανείς και από το ευρωπαϊκό κέντρο δεδομένων για το έδαφος.
Παρόλα αυτά, τα Ελληνικά εδάφη κινδυνεύουν κατά 84% από διάβρωση, ενώ ~60% χαρακτηρίζονται με κακήεδαφική υγεία. Κυρίως γιατί έχουν πολύ χαμηλή οργανική ουσία, ενώ δεν έχουν πρόβλημα με υψηλές συγκεντρώσεις Ρ ή Ν. Χαρακτηρίζονται ότι η παραγωγικότητά τους βαίνει προς το χειρότερο καθώς είναι εκτεθειμένα σε ακραίες μετεωρολογικές συνθήκες, όπως ξηρασία ή πλημύρα.
Ο κ. Αρναούτογλου Σάκης, Παρουσιαστής του Δελτίου Καιρού της ΕΡΤ, περιέγραψε με μια χαρακτηριστική εικόνα το πως δημιουργήθηκε η κακοκαιρία «Daniel». Συγκεκριμένα ανέφερε ότι «Φανταστείτε στην κουζίνα σας, να έχετε νερό στην κατσαρόλα σε σιγανή φωτιά. Έξω να έχει κρύο. Ο ατμός από την κατσαρόλα σχηματίζει λίγα σταγονίδια και θολώνει τα τζάμια της κουζίνας. Όταν όμως αυξήσουμε την θερμοκρασία της εστίας και κοχλάζει η κατσαρόλα και περισσότερα σταγονίδια κάθονται στο τζάμι, τότε η σταγόνα αρχίζει και πέφτει κάτω σε μορφή νερού. Αυτό συμβαίνει σε αυτή την περίπτωση. Όσο θερμαίνεται η θάλασσα, τόσο θα γίνεται πιο εκρηκτικό το κοκτέιλ με τις καταιγίδες και τόσο το νερό που θα πέφτει θα είναι διπλάσιο, τετραπλάσιο, οκταπλάσιο. Αυτό συνέβη για πρώτη φορά στη Θεσσαλία. Είχαμε τις πιο θερμές θάλασσες στη Μεσόγειο. Με την αύξηση της θερμοκρασίας στη θάλασσα, σε συνδυασμό με την κάθοδο μιας κρύας μάζας αέρα, δημιουργούνται βαρομετρικά χαμηλά, και κατά συνέπεια αυτά τα έντονα καιρικά φαινόμενα». Συνεπώς, τέτοια φαινόμενα όπως το «Daniel» είναι πολύ πιθανό να ξανασυμβούν.
Σχετικά με το πλημμυρικό φαινόμενο από την κακοκαιρία «Daniel» του Σεπτεμβρίου 2023 στην πεδιάδα της Θεσσαλίας, ο Δρ. Στρατάκος Γ. τόνισε ότι το ΥΠΑΑΤ με τις αντίστοιχες Υπηρεσίες του – διαπιστευμένα εργαστήρια του ΕΛΓΟ – ΔΗΜΗΤΡΑ - ενεργοποιήθηκαν αμέσως, ειδικά για να αποτιμηθεί η κατάσταση των εδαφών, ώστε να αποτυπωθεί η κατάσταση και να προταθούν τα κατάλληλα μέτρα για την όσο το δυνατόν ταχύτερη αποκατάσταση της γονιμότητας των πλημμυρισμένων εδαφών στη Θεσσαλία, για να μπορέσουν να καλλιεργηθούν άμεσα, ύστερα από την αποστράγγισή τους. Ειδικότερα πραγματοποιήθηκαν πολλές εδαφολογικές δειγματοληψίες από τα εργαστήρια του ΕΛΓΟ – ΔΗΜΗΤΡΑ, ώστε να αξιολογηθούν οι επιπτώσεις στην ποιότητα του εδάφους χιλιάδων στρεμμάτων.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των αναλύσεων το μεγαλύτερο μέρος των εδαφών που είχαν πλημμυρίσει μπορούν να καλλιεργηθούν άμεσα, καθώς τα ιζήματα είτε μπορούν να ενσωματωθούν είτε δεν αναμένεται να επηρεάσουν τις ιδιότητες των εδαφών μετά την ενσωμάτωσή τους. Σαφώς υπάρχουν και τμήματα που χρειάζονται μέτρα αποκατάστασης του εδάφους που εξετάζονται κατά περίπτωση. Όλα αυτά τα αποτελέσματα οδήγησαν στο να αλλάξει και η εσφαλμένη εντύπωση που δημιουργήθηκε την αρχή του φαινομένου από κάποιες δηλώσεις ότι θα υποβαθμιστούν τα εδάφη αυτών των περιοχών για πολλά χρόνια.
Σε αυτό το πλαίσιο ο κ. Κούντριας Θ., ζώντας από κοντά την κακοκαιρία «Daniel», ανέφερε ότι οι μεγάλες καταστροφές που σημειώθηκαν στη Θεσσαλία από τις πλημμύρες, λόγω της θεομηνίας «Daniel» είχαν ως αποτέλεσμα να χαθούν πολλές παραγωγές, και να βρεθούν κάτω από το νερό περισσότερο από ένα εκατομμύριο στρέμματα. Μάλιστα πολλά από αυτά είναι ακόμη βυθισμένα κάτω από το νερό, όπως οι εκτάσεις κοντά στη Λίμνη Κάρλα. Σε άλλα χωράφια όπου καταστράφηκαν οι παραγωγές, αλλά τα νερά υποχώρησαν, οι αγρότες επέλεξαν να καλλιεργήσουν σιτάρι, το οποίο έχει λιγότερες απαιτήσεις σε εισροές.
Πολλοί αγρότες αποφάσισαν να μη χρησιμοποιήσουν λιπάσματα, κατά τη διάρκεια της σποράς, ενώ υπάρχουν επίσης ανοικτές υποχρεώσεις από τους αγρότες στην αγορά εφοδίων, λόγω οικονομικών προβλημάτων, επηρεάζοντας αναπόφευκτα όλους τους συντελεστές παραγωγής. Επιπλέον, κάποιοι επέλεξαν να καλλιεργήσουν σιτάρι σε χωράφια που παλιά έσπερναν βαμβάκι, καθώς έχει λιγότερες απαιτήσεις σε εισροές.
Ανάμεσα στις πρακτικές που μπορούν να συμβάλουν στο μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, είναι το έδαφος όπως σημείωσε ο κ. Υψηλάντης Γ.. Ειδικότερα το έδαφος είναι πηγή αερίων του θερμοκηπίου, CO2, μεθάνιο (κυρίως ορυζώνες), οξείδια του αζώτου (νιτροποίηση-απονιτροποίηση, με συμβολή ~70% στο Ν2Ο), αλλά και δεξαμενή/αποθήκη άνθρακα, είναι η δεύτερη μετά τους ωκεανούς, με περισσότερο, διπλάσιο, άνθρακα απ’ ότι έχει η ατμόσφαιρα.
Η αποθήκευση άνθρακα έχει μεγάλη δυνατότητα να βοηθήσει στη μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Κλειδί για ένα υγειές έδαφος και για αποθήκευση άνθρακα στο έδαφος, είναι η διαχείριση που κάνουμε στο έδαφος, οπότε μιλάμε για έναν άλλο όρο, την Ανθρακοδεσμευτική γεωργία.
Ωστόσο ο αγρότης κ. Χαρένης Μ. υποστήριξε ότι η σημασία της λίπανσης στην αύξηση της αξίας της παραγωγής με όρους ποσότητας και ποιότητας είναι αναμφισβήτητη. Ειδικότερα τόνισε ότι η θρέψη φυτών αποτελεί μια από τις σημαντικότερες παραμέτρους για την επιτυχία της καλλιέργειας. Παράλληλα σημείωσε ότι βρισκόμαστε σε μια εποχή που έχουν αναπτυχθεί πολλά εργαλεία, τόσο όσο αναφορά τα διαθέσιμα προϊόντα λίπανσης με ειδικές τεχνολογίες προσαρμοσμένα στις ανάγκες των αγροτών, όσο και ψηφιακά εργαλεία που μπορούν να συμβάλουν στην εφαρμογή της γεωργίας ακριβείας.
Όπως σημείωσε, ένα από τα μεγάλα θέματα που καλείται να αντιμετωπίσει ο σύγχρονος αγρότης δεν είναι μόνο να επιλέξει το κατάλληλο προϊόν λίπανσης, αλλά και να το εφαρμόσει την κατάλληλη χρονική στιγμή με τον κατάλληλο τρόπο για να μειωθούν οι απώλειες θρεπτικών στοιχείων, αλλά και να για να αυξηθεί η αποτελεσματικότητά. Αναλύσεις εδαφών, φυλλοδιαγνωστική αποτελούν αναγκαίες αναλύσεις, ψηφιακές πλατφόρμες μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση του αποτελέσματος της παραγωγικής διαδικασίας, αλλά βασικό εργαλείο είναι η συμβουλευτική, δηλαδή η καθοδήγηση από τους γεωπόνους, που μπορούν να αξιολογήσουν όλα αυτά τα δεδομένα και να προτείνουν τις κατάλληλες γεωργικές πρακτικές.
Τελικά, πως μπορεί να συμβάλει η θρέψη των φυτών στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής; Ο κ. Υψηλάντης Γ. ανέδειξε το ρόλο των προϊόντων λίπανσης στον περιορισμό των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου μέσω της αύξησης της δέσμευσης άνθρακα των εδαφών. Όπως επισήμανε, «Τα λιπάσματα σίγουρα συμβάλουν μέσω της αύξησης της φυτικής μάζας και έτσι των αυξημένων υπολειμμάτων των καλλιεργειών που τελικά θα μετατραπούν σε οργανική ουσία. Γενικά, όσο περισσότερο Ν αποθηκεύεται στο έδαφος, τόσο αυξάνεται ο C, δηλαδή περισσότερος C παραμένει ως οργανική ουσία παρά μετατρέπεται σε CO2».
Ανάμεσα στις γεωργικές πρακτικές που θα πρέπει να εφαρμόσει ο αγρότης, ο κ. Υψηλάντης Γ. τόνισε ότι θα πρέπει να αυξηθεί η αποδοτικότητα της λίπανσης, καθώς περίπου 30-40 % του λιπάσματος είναι αυτό που θα πάρει το φυτό, ενώ το υπόλοιπο θα χαθεί στο περιβάλλον. Στην αύξηση της απόδοσης των λιπασμάτων μπορούν να βοηθήσουν ΠΛ με βιοδιεγέρτες, με αναστολείς ή συνδυασμένη εφαρμογή ανόργανων και οργανικών λιπασμάτων.