Ο Σύνδεσμος Παραγωγών και Εμπόρων Λιπασμάτων (ΣΠΕΛ) παρουσίασε και συζήτησε θέσεις και απόψεις με αντικείμενο «Ο κύκλος των Λιπασμάτων – Έρευνα, Παραγωγή, Διακίνηση και Εφαρμογές» στο Αμφιθέατρο της Βιβλιοθήκης του ΓΠΑ, την Πέμπτη 2 Ιουνίου 2016 και ώρα 14.00-16.00. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο στα πλαίσια του Μαθήματος «Λιπάσματα και Λιπάνσεις» του Τμήματος ΑΦΠ&ΓΜ του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και ήταν ανοιχτή προς όλα τα μέλη της Ακαδημαϊκής κοινότητας του ΓΠΑ. Εκ μέρους του ΣΠΕΛ στην εκδήλωση παρουσίασαν η Δρ. Γιαννακοπούλου Φωτεινή, το Ρόλο του ΣΠΕΛ, ο Αντιπρόεδρος του ΣΠΕΛ, κ. Βεβελάκης, την Παγκόσμια Αγορά των Λιπασμάτων και ο Πρόεδρος του ΣΠΕΛ, κ. Κουτσούγερας, την Ελληνική Αγορά των Λιπασμάτων. Η εκδήλωση συντονίστηκε από τον Αν. Καθηγητή ΓΠΑ κ. Οιχαλιώτη.
Ο Αντιπρόεδρος του ΣΠΕΛ, κ. Βεβελάκης, αρχίζοντας με τα λόγια του Norman Borlaug (1914-2009) που του απονεμήθηκε το Νόμπελ Ειρήνης το 1970, «Εάν αρνηθούμε στους γεωργούς την πρόσβαση στα σύγχρονα μέσα παραγωγής όπως στις βελτιωμένες ποικιλίες, στα λιπάσματα και στα γεωργικά φάρμακα, ο κόσμος θα καταδικαστεί οριστικά όχι από δηλητηρίαση αλλά από την πείνα και το κοινωνικό χάος», χαρτογράφησε την κατάσταση που επικρατεί σε διεθνές επίπεδο στη βιομηχανία των λιπασμάτων με βάση τα 4P (product, place, price and promotion). Συγκεκριμένα ανέλυσε τα χαρακτηριστικά του σύγχρονου κόσμου, όπου 1 στους 6 ανθρώπους στον κόσμο υποφέρει από πείνα, 2,5 εκατομμύρια παιδιά κάθε χρόνο πεθαίνουν από κακή διατροφή, 450.000 παιδιά <5 ετών πεθάνουν από έλλειψη Zn, έως 40% της παγκόσμιας αγροτικής γης είναι υποβαθμισμένη και ότι το 55-85% των εδαφών είναι ελλειμματικά σε Ν, P, K, σε συνδυασμό με την παγκόσμια αύξηση του πληθυσμού και τις αυξανόμενες διατροφικές ανάγκες. Σύμφωνα με στοιχεία του UN η διαθέσιμη έκταση ανά άνθρωπο μειώνεται μαζί με τη μείωση της καλλιεργήσιμης γης και έχει υπολογιστεί ότι ενώ το 1950 η διαθέσιμη έκταση ήταν 4,4 ha/ άτομο το 2050 δεν θα ξεπερνά τα 1,2 ha/ άτομο. Η πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπίσει ο σύγχρονος κόσμος είναι η κάλυψη των αναγκών σε τροφή τις επόμενες δεκαετίες, η βιώσιμη ανάπτυξη μέσω της ορθής γεωργικής πρακτικής, η αύξηση της παραγωγής με σεβασμό στο περιβάλλον και η κατάρριψη της Μαλθουσιανής θεωρίας. Σύμφωνα με την ποσοτικοποίηση των παραγόντων που επηρεάζουν την παραγωγή των καλλιεργειών, το λίπασμα κατέχει το 50%, ενώ οι υπόλοιποι παράγοντες (βελτιωμένοι σπόροι, άρδευση, φυτοπροστασία, καλλιεργητικές τεχνικές, συστήματα καλλιέργειας) καλύπτουν το άλλο 50%. Στη συνέχεια παρουσιάστηκαν οι σταθμοί στην ιστορία του λιπάσματος, οι κύριοι παραγωγοί λιπασμάτων και τα σπουδαιότερα λιπάσματα που χρησιμοποιούνται. Στο δεύτερο μέρος της παρουσίασης του ο κ. Βεβελάκης, αποτύπωσε τις διαδικασίες που επηρεάζουν τη διεθνή τιμή των λιπασμάτων σε συνάρτηση με τον τρόπο παραγωγής και τις τιμές των τροφίμων στη διεθνή αγορά. Επίσης προβλήθηκαν συγκεκριμένα παραδείγματα για την επίδραση του κόστους λιπασμάτων στην τελική παραγωγή της καλλιέργειας και στο εισόδημα του παραγωγού. Στο τρίτο μέρος αναφέρθηκαν οι υποδομές που απαιτούνται για τις εταιρείες λιπασμάτων, ο τρόπος διανομής και αποθήκευσης των προϊόντων. Το λίπασμα αποτελεί ένα προϊόν όγκου που απαιτούνται ιδιαίτερες επενδύσεις και υποδομές σε αποθηκευτικούς χώρους, logistics, σε terminal και chartering services, σε λιμάνια κτλ. Στο τέλος της παρουσίασης έγινε ιδιαίτερη αναφορά στις τάσεις, τις προοπτικές του κλάδου και στην οργάνωση εταιρειών. Συγκεκριμένα πραγματοποιώντας μια ανασκόπηση στην κατανάλωση λιπασμάτων στην ΕΕ των 28 μελών παρατηρήθηκε ότι ενώ το 1988/89 η κατανάλωση N, P, K ήταν ιδιαίτερα υψηλή περίπου 15,7, 7,9και 8,3 εκ. τόνοι αντίστοιχα, το 1992/93 υπήρξε μια έντονη μείωση σε όλα τα θρεπτικά στοιχεία, στους 11, 4,1 και 4,3 εκ. τόνοι αντίστοιχα (Fertilizer Europe). Στα επόμενα χρόνια η κατανάλωση αυξήθηκε λίγο, αλλά χωρίς να παρουσιάζει σημαντικές διακυμάνσεις. Σημαντικό σημείο αναφοράς αποτελεί το 2008/09 που παρατηρήθηκε σημαντική μείωση της κατανάλωσης με την κατανάλωση N, P, K να μειώνεται κάτω από τους 10, 2και 2εκ. τόνοι αντίστοιχα, γεγονός που επηρεάστηκε από την υψηλή παγκόσμια αύξηση των τιμών των λιπασμάτων. Μετά το 2010 η κατανάλωση αυξήθηκε και σταθεροποιήθηκε στους 11Ν, 2,5 Ρ και2,8Κ εκ. τόνοι, ενώ ως το 2025 σύμφωνα με το Fertilizers Europe αναμένεται μικρή αύξηση. Αντίστοιχα η IFA (International Fertilizer Association), καταγράφει οτι η παγκόσμια κατανάλωση λιπασμάτων εμφανίζει ετήσια αύξηση περίπου 2% από το 2000 έως το 2015, που ανέρχεται περίπου στους 180εκ τόνους σήμερα και προβλέπει ότι ως το 2025 η κατανάλωση λιπασμάτων θα ξεπεράσει τους 210εκ τόνους. Με βάση τις προβλέψεις των ευρωπαϊκών και διεθνών φορέων, καθώς και με τα προβλήματα που καλείται να ανταποκριθεί ο κλάδος των λιπασμάτων τόσο στην επίλυση του επισιτιστικού προβλήματος όσο και στην παροχή προϊόντων υψηλής διατροφικής αξίας, οι εταιρίες που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή και εμπορία λιπασμάτων αναπτύσσονται δυναμικά. Συγκεκριμένα οι εταιρείες διαθέτουν και επενδύουν σε τμήματα πωλήσεων, marketing, έρευνας και ανάπτυξης νέων προϊόντων, και περιβαλλοντικής ασφάλειας στελεχώνοντάς τα με εξειδικευμένους επιστήμονες. Ο κ. Βεβελάκης τελείωσε την ομιλία του επισημαίνοντας στους φοιτητές τον σημαντικό ρόλο των γεωπόνων στην διαδικασία της ενημέρωσης, προώθησης νέων τεχνολογιών, συμμετοχής τους στην εξεύρεση και δοκιμή των τεχνολογιών αυτών που θα συμβάλλουν στην αύξηση της παραγωγής στα επίπεδα στόχους.
Στη συνέχεια ο Πρόεδρος του ΣΠΕΛ, κ. Κουτσούγερας παρουσίασε τον κύκλο των λιπασμάτων στην Ελλάδα. Συγκριμένα, αρχικά αναφέρθηκε στην ιστορία των λιπασμάτων τονίζοντας ότι ως το 1992 η αγορά των λιπασμάτων στη χώρα μας ήταν επιδοτούμενη και κρατική και παρουσίασε τις τέσσερις βιομηχανίες που υπήρχαν και τους τύπους λιπασμάτων που χρησιμοποιούνταν στην γεωργία. Ωστόσο σημείωσε, ότι παρόλο που ο κλάδος των λιπασμάτων αποτελεί ένα νέο σχετικό κλάδο έχει αναπτυχθεί έντονα τις τελευταίες δεκαετίες στη χώρα, περιλαμβάνοντας περισσότερες από 80 εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή και εμπορία λιπασμάτων και απασχολεί περισσότερους από 1500 εργαζόμενους, κυρίως γεωτεχνικούς. Μέσα σε αυτό το αναπτυσσόμενο περιβάλλον οι εξελίξεις που έχουν επιτευχθεί στον τομέα των λιπασμάτων τα τελευταία χρόνια είναι ραγδαίες. Στην αγορά πια κυκλοφορούν εξειδικευμένα προϊόντα (Λιπάσματα βραδείας απελευθέρωσης, ειδικά προϊόντα θρέψης, χουμικά, φουλβικά, αμινοξέα, βιοδιεγέρτες) συνδεδεμένα με τις ανάγκες θρέψης του φυτού, που ενσωματώνουν καινοτόμες τεχνολογίες και συγκεκριμένες λύσεις για κάθε καλλιέργεια. Ο κ. Κουτσούγερας ανέφερε ότι «Προσεγγίζουμε πλέον σήμερα όλο και περισσότερο τα εδάφη ως βιοκοινοτήτες. Η σύγχρονη οπτική για τη θρέψη εστιάζει στο οικοσύστημα της ριζόσφαιρας, και ακόμα περισσότερο της ριζοεπιφάνειας (rhizoplane) και της ίδιας της ρίζας και προσπαθούμε να κατανοήσουμε και να «εκμεταλλευτούμε» το ρόλο, τις λειτουργίες και τις αλληλεπιδράσεις των βιοκοινοτήτων που τα αποικίζουν». Στο δεύτερο μέρος της παρουσίασης του αναφέρθηκε στις διαδικασίες διακίνησης του λιπάσματος που περιλαμβάνουν την εισαγωγή πρώτων υλών, τη σύνθεση – επεξεργασία ή ανάμιξη ανάλογα με τη δραστηριότητα της κάθε εταιρείας, την τυποποίηση και συσκευασία των προϊόντων, την αποθήκευση τους και τέλος τη διανομή τους. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του παρουσιαστήκαν στοιχεία για την κατανάλωση λιπασμάτων στην Ελλάδα και τις κύριες καλλιέργειες της χώρας μας. Ειδικότερα σύμφωνα με τα δεδομένα η κατανάλωση λιπασμάτων από το 1989 ως το 2015 έχει μειωθεί κατά 67%. Επίσης από το 2007 έως το 2015 η μείωση στην κατανάλωση λιπασμάτων ήταν ιδιαίτερα υψηλή, της τάξης του 39%. Συγκεκριμένα για το έτος 2015 η κατανάλωση λιπασμάτων καταγράφηκε στους 688.495 τόνους, δηλαδή ήταν μειωμένη κατά 10%, σε σχέση με την αντίστοιχη κατανάλωση του 2014. Από το 2009 ως το 2015 η ετήσια κατανάλωση αζώτου, φωσφόρου και καλίου είναι μειωμένη κατά 31%, 41% και 51% αντίστοιχα, ενώ γα την ίδια χρονική περίοδο η κατανάλωση σύνθετων λιπασμάτων διατηρείται σε σταθερά επίπεδα. Προσπαθώντας να εξειδικευτεί η μείωση της κατανάλωσης λιπασμάτων παρουσιάστηκαν στοιχεία ανά περιφέρεια και αποτυπώθηκε ότι στατιστικά σημαντική μείωση παρατηρήθηκε κυρίως στην περιοχή της Θεσσαλίας. Στη συνέχεια παρουσιάστηκαν στοιχεία για τις κύριες καλλιέργειες στην Ελλάδα, με τις αροτραίες καλλιέργειες να καλύπτουν το 50% και τις δενδρώδεις καλλιέργειες το 32% από την καλλιεργήσιμη έκταση 3.800 kha (ΕΛΣΤΑΤ 2011), ενώ για τη Νότια Ελλάδα τα ελαιόδεντρα καταλαμβάνουν το 78% της καλλιεργήσιμης γης και στη Βόρεια Ελλάδα το σκληρό σιτάρι το 28%. Στο τρίτο μέρος της παρουσίασης προβλήθηκαν οι αιτίες και οι συνέπειες στην παραγωγή και στη γονιμότητα των εδαφών από την περιορισμένη λίπανση που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, ενώ παρουσιάστηκαν και συγκεκριμένα παραδείγματα για τον τρόπο που επιλέγεται το κατάλληλο λίπασμα με βάση τα 4Κ (Κατάλληλος τύπος λιπάσματος- Κατάλληλη ποσότητα- Κατάλληλος χρόνος - Κατάλληλος τρόπος εφαρμογής). Ο Πρόεδρος του ΣΠΕΛ, ο κ. Κουτσούγερας, έκλεισε την παρουσίαση του αναπτύσσοντας τις δυνατότητες των ελληνικών εταιρειών και το ρόλο των γεωτεχνικών στην ελληνική γεωργία, υποστηρίζοντας ότι η ανάγκη της κάλυψης των διατροφικών αναγκών του πληθυσμού και η παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας και διατροφικής αξίας αποτελούν τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της χώρας μας που θα οδηγήσουν σε επανάκαμψη του κλάδου των λιπασμάτων.
Μετά το πέρας των παρουσιάσεων ακολούθησε συζήτηση με τους φοιτητές του Τμήματος ΑΦΠ&ΓΜ του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και τα μέλη της Ακαδημαϊκής κοινότητας του ΓΠΑ που συμμετείχαν. Στο τέλος της εκδήλωσης επισημάνθηκε ότι η επαφή και η συνεργασία του ΣΠΕΛ με την επιστημονική κοινότητα και η από κοινού αντιμετώπιση θεμάτων που προκύπτουν στη θρέψη φυτών και στον κλάδο των λιπασμάτων αποτελεί θεμέλιο λίθο τόσο για τη διασύνδεση της γνώσης με την αγορά όσο και για την ορθή ανάπτυξη της ελληνικής γεωργίας.